Ministériu Asúntu Kombatenti libertasaun nasionál (MAKLN), hamutuk ho Konsellu munisipal kombatenti libertasaun nasionál (KMKLN) Munisípiu Manufahi kinta-feira (28/12) ohin, organiza serimónia funébre, ba saúde Paulo da Silva nia isin mate iha jardin dos eróis Luak-Manufahi .
Familia Saudózu, Joáo da Silva le sai Saudózu Paulo da Silva, moris iha Hatu-Hei suku Rotuto postu administrativu Same, iha loron 18 Fulan-Agostu tinan 1943, Saudozu nia aman naran Manuel (matebian) no inan naran Dau-Coli (Matebian) , no Saudozu oan da-toluk husi husi maun no bin-alin na’in 5.
Saudozu Paulo da Silva, ninia aman Manuel (matebian), iha fen kaben na’in 3, Fen kaben dá-huluk naran Bui-Mali/Marta (matebian), iha oan hamutuk na’in 5 mane 2 no feto 3, Bere- Mali (matebian), kastígu no mate iha Atauro iha tinan 1942, Motkei/Maria (matebian), tur iha uma lisan Uma Fusu Hatuhei suku Rotuto, Dauleto (matebian), tur iha uma lisan Tero-Lau, Riatu suku Daisua, Siri- Mau/Domingos (matebian), tur iha uma lisan Hun-Loko, Hatuhei suku Rotuto, Bui-Bere (matebian), tur iha uma lisan Lol-Hae, Leotelo, Mauchiga-Ainaro.
Fen kaben dá-ruak naran Dau-No (matebian), iha oan hamutuk na’in 4 feto 2 no mane 2, Mau-Bun/Cristováo (matebian), kastigu no mate iha Atauro iha tinan 1942, Ussu-Kei (Matebian) , tur iha uma lisan Lol-Hae, Leotelo, Mauchiga Ainaro, Lou-Mau (matebian), tur iha uma lisan, Uma Cabo, Riatu, Daisua, Leot-Bere/Varela (matebian), tur iha uma lisan Hun-Loko, Hatuhei, Rotuto.
Fen kaben da-toluk ho naran Dau-Coli (matebian), maka oan ba saudoiso Paulo da Silva, Saudozu iha maun no bin alin ema nain 5, mane 2 no feto 3, Buifelo (matebian), tur iha uma lisan Lol-Hae , Leotelo, Mauchiga, Filomena da Silva (matebian), tur iha uma lisan Uma-Fussu, Hatuhei suku Rotuto, Paulo da Silva ( Maktoban ), tur iha uma lisan Hun-Loko, Hatuhei suku Rotuto, Joana da Costa ( matebian), tur iha uma lisan Tero-Lau, Riatu, Daisua, Pedro da Silva, Sei moris, tur iha uma lisan Hun-Loko, Hatuhei, Rotuto, Saudozu Paulo da Silva, iha maun no bin alin hamutuk 14, feto 7 no mane 7.
Saudozu Paulo da Silva iha fen kaben na’in 2, Fen kaben dá-huluk ho naran Anita da Costa (matebian), Hosi Aldeia Rialu, Suco Letefoho, Uma Lisan Laukam, sira iha oan mane nain 2, Augosto da Silva, sei moris , Jose da Silva (matebian).
Saudozu nia fen kaben dá-ruak ho naran Rosa da Costa (matebian) foin maka hakotu is iha loron 20 fulan-dezembru 2023, hosi familia dá-ruak, sira iha oan hamutuk nain 6 mane 3 no feto 3, Francisca da Costa, sei moris, Juvinal da Silva (matebian), Fernando da Silva, sei moris, Meliana da Costa sei moris, Domingas da Costa (matebian), Moises da Silva sei moris, Hamutuk iha oan na’in 8, mane 5 feto 3, mane 2 sobat, tanpa feto 1 sobat, mane nain 3 moris, tanpa feton 2 moris.
Saudozu Paulo da Silva nia partisipasaun iha luta, tinan 1975-1977 Saudozu sai hanesan ARMA BRANCA iha Suku Rotuto, 1978-1982 kontaktu direita ho FALINTIL, Eduardo da Silva, assistente Politika (Airu), ho nian oan mane Lourenco Lobato (Birak).
Tinan 1982-1989 hetan kastigu hanesan tuir mai, Hosi komandu Superior da Luta organiza hosi Saudozu Komandante MAU-HUNU, hamutuk ho populasaun Suku Rotuto Municipyio Manufahi halo levantamento Armada, lanjutana hosi levantamento armada ne’e Populasaun Suku Rotuto, Desterra ba iha fatin maka hanesan tuir mai ne’e, Atauro, Aileu, Betano-Raifusa, no balun sai ba iha ai-laran(Hansip na’in 30) lori kilat hitu 7, ikus mai tolu 3 maka fila.
Tinan 1993-1999, depois fila hosi Betano ba Rotuto, Saudozu hetan baku hosi Militar Indonézia, to’o ran fakar, no hulan ba baixa iha Hospital Same, depois Saudozu rekoeradu, kontinua halo aktividade klandestina ho organizasaun CNRM/CNRT servisu hamutuk ho Sr .Orlando da Conceicão (Dima Kablaki) dan Sr. Antonio Tilman (Ro-Talik).
Hafoin Restaura Independensia Timor Leste iha tinan 2002, Saudozu kontinua hala’o ninia serbisu hanesan ema agrikultór iha aldeia Hatuhei suku Rotuto, Postu Same, Munisípiu Manufahi, no iha tinan 2008, Saudozu hetan kondekorasaun hosi Estadu Repúblika Demokrátika Timor Leste, ho ordem Nicolau Lobato , ho Grau 3 , 8 a-14 ho nia numero de registrasi VFC-VFCC02037, streaminga hosi kapturasaun no hetan torturasaun oin-oin iha fáse rezistensia, nune’e Saudozu hetan kedas sofrementu no moras oin-oin mai to’o iha independensia.
tinan 2022 Saudozu hahú sofre moras hanesan Rins no Mear Ran, baku hosi Militar Indonézia, no Saudozu labele hala’o nia aktividades hotu hanesan bai-bain, Ikus liu, Saudozu hakotu ninia Jornada moris hosi mundo, iha loron Sábadu, loron 23 fulan- Dezembru tinan 2023 iha Aidahaleu suku Letefoho Same.
Saudozu Paulo da Silva, nia isin halot iha Jardim dos Herois Luak, Manufahi ho decretu Presidente da Repúblika Demokrátika Timor Leste, ho númeru 26/2023.
Presidenti konsellu munisipal kombatenti libertasaun nasionál (KMKLN), Tobias Amaral Magno Maksakur husu, ba oan, bei-oan no Família tomak atu banati tuir inspiritu Saudózu nian, ne’ebé luta ba ukun rasik, jerasaun sira tenki garantia unidade nasionál hodi kontribui ba dezenvolvimentu .
Entertantu Tuir Observasaun jornalista rakom partisipa iha serimónia funébre ne’e, Administradór Munisípiu Manufahi ho diretúr servísu munisipais sira, veteranu, polísia no F-FDTL, lideransa komunitária no família matebian.
Reportase RKM/ars/rttl.ep