Monday, April 29, 2024
spot_imgspot_img
HomeFoto GaleriaAMM sei aprejenta relatorio komferensia internasional brisbane australia ba mae

AMM sei aprejenta relatorio komferensia internasional brisbane australia ba mae

Manufahi RKM news-Sexta feira(5/5) ohin administrador munisipio manufahi realija komonikado imprensa hodi fo sai rejultado ne,ebe ho equipa water aid timor leste ba partisipa komferensia imprensa  iha Brisbane Australia iha loron 13-17 fulan febreiro  tinan 2023 kona ba be,e saneamentu no ijene.

Administrador munisipio manufahi arantes ijak sarmento hateten,lisaun aprendida sira ne,e hotu ne,ebe hetan sai hanesan imformasaun  ba sua exelencia  ministerio administrasaun estatal,hodi bele konsidera iha politika entre ministerio interligado  liga ho desenvolvimento munisipio  liu-liu be,e sane,amento no hijene.

Lisaun aprende sira bele mos hanesan imformasaun ida ba partido politico sira atu konsidera iha planu partido no planu kampanha.

Arantes katak,esperencia no pretika diak rua ne,ebe nia fahe tiha iha komferensia be`e no besi iha Brisbane ,Australia maka kona-ba analiza sikulu kustu ba besi iha fasilidade saude iha munisipio manufahi atu nasaun seluk pratika no proficionais sira bele aprende no adobta importante husi analiza siklu kusto be`e saneamento no hijene iha facilidade saude hodi bele sai baze  ba planeamento no investimento iha facilidade saude sira .

No prezensa AMM iha komferensia ne,e nudar reprejentante governu no povo manufahi fahe pratika diak sira ita atinji iha implementasaun programa area la soe foer boot arbiru (ALFA)no area liman mos
(ALMO)

Iha timor leste rasik iha munisipio balu sei imfrenta problema ema soe foer arbiru iha ai laran fahi luhan, ne,ebe susar atu muda ema nia hahalok  hodi pratika uja sentina no fase liman ho sabaun tamba ne’e esperensia manufahi  pertinente tebes atu banati tuir.

Nune’e iha obserbasaun no lisaun aprende maka importante besi no mudansa klimatika ,konsidera relasaun forte ho timorleste nia situasaun. (bee la seguru ba konsumu no bee ne’ebe kontaminadu ,sentina maioria seidauk iha,menus hahalok fase liman ho sabaun ne`ebe regular ,impact husi mudansa klimatika ba krize be’e jestaun asensibilidade no inkluzaun ,kapasidade finanseira no sistema governasaun parte besi no mudansa klimatika maka sei menus)  .

Ne’e hatudu katak ministerio lubuk ida presiza servisu intregadu liu husi hametin kolaborasaun no autor sociedade sivil ONG akademiku no grupo imfluenciadu no mos autor politika sira .Aspetu integrasaun ne’e atu responde ba servisu besi iha komonidade ,eskola ,no saude estadu.

Ba imformasaun no tecnolojia sai asunto importansia iha area desenvolvimento BESI no mudansa klimatika ,esperensia balu husi organijasaun samili timor –leste  kona ba nivel indikador sukat be’e (water level indicator)hodi sukat kobertura atinjimentu besi jestaun rekursu be’e no mos mapamento impaktu mudansa klimatika .

“ita hotu hatene komonidade barak sei ijije nafatin besi maske  investimento barak ona iha komonidade nia le’et ,ne’e hatudu katak desenvolvimento BESI laos deit ita atu hari sistema foun maibe presisa ona investe iha operasaun manutensaun no asunto desenvolvimentu social humana ,hodi garantia sustentabilidade governo munisipio manufahi liu husi SEMASA hahu dadaun ho investimento kiik ba operasaun no manutensaun iha area rural,iha tinan 2022-2023 .

Governu ho parseiro sira tenki iha komitmento hodi garantia prosesu tomak to nia rohan no asegura sustentabilidade .

Tan ne`e rekomenda ba MAE katak esperensia kona ba AMM nia lideransa ba atinjimentu ALFA no ALMO sai lisaun ba ema seluk tamba ne`e ho lideransa MAE  atu bele kordena ho ministerio saude no obras publika importante hodi fo fiar ba administrador municipal ba lidera no kontinuasau ALFA no ALMO  ho investimento ne`ebe adequado tamba ne`e mensajem kolaborasaun husi estatal ba ministerio saude importante iha futuro.

Alokasaun fundus ho operasaun no manutensaun sistema be`e rural no jestaun rekursu bee rural komesa lao no MAE komesa investe hodi garante jestaun BESI nuvel komonidade no nia sustentabilidade .

MAE kordena ho sekretario estadu ambiente hodi garantia apoio masimu ba administrasaun municipal liu husi kapasitasaun no finanseira hodi responde mudansa klimatika liliu iha parte be`e saneamentu no hijene.

MAE kordena nafatin lidera diskusaun ho ministeriu edukasaun hodi aselera hasae kobertura ba BESI iha eskola sira ne`ebe hola parte ba autorijasaun administrasaun municipal.

Haforsa kordena entre MAE ho BTL kona ba servisu be’e rural no urbana atu nunee la bele dupla iha implementasaun ,fahe imformasaun kona ba kobertura BESI entre ANAS.IP ho estatal importante hodi garantia hasae kobertura desenvolvimento BESI Municipalindikador  planeamentu no investimento ba munisipio bele ba nati tuir dadus estatistika ne’ebe klaru.

Ba sociedade sivil sira inklui wateraid Timor-Leste atu kontinua kopera ho ministeriu relavante iha nacional no municipal hodi realija atinjimento ba planu BESI mak desenvolve tia ona.

Ba servisu municipal sira mak servisu iha area BESI atu nafatin kolabora no kaer nafatin ba planu estretejiku BESI municipal nian ,nune’e servisu BESI munisipiu tantu iha komonidade ,postu no eskola sir abele atinji tuir metas ne’ebe hatur ona iha planu BESI.

Rekomenda mos ba MAE atu kontinua foti lideransa hodi komonika ho governu Australia liu husi DFAT iha timor –leste nafatin fo perioridade ba BESZI (wash)iha timor-leste.

Entretanto iha komonikadu imprensa ne’e administrador munisipio manufahi asina relatorio komferensia internanasional entre administrador munisipio ho parseiro desenvolvimento WaterAid timor-leste.

 

 

 

 

RELATED ARTICLES
Continue to the category
0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments
Fans na'in: mak rona hela.
Loading ...

TRENDING SEMANAL

INAGURASAUN IGREJA PAROQUIA NOSSA SENHORA DE ASUNSAUN SAME

Manufahi,RKM News====Iha loron Sexta Feira 31/12/2021 Bispo Dom Virgilio do Carmo da Silva Inagura Igreja Paroquia Nossa Senhora de Assunsao Same,Igreja Paroquia Same hahu'u...

PREVIZUN TEMPO

0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x